Zatrzymanie jest niejednokrotnie pierwszym zdarzeniem, w ramach którego osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa ma styczność z organami ścigania, a zarazem momentem inicjującym jej udział w postępowaniu karnym. Jakkolwiek jest to sytuacja, na która ciężko jest być w stu procentach przygotowanym, to warto jednak z odpowiednim wyprzedzeniem posiąść podstawową wiedzę na temat tej instytucji procesowej, aby w razie potrzeby przejść przez ten stresujący etap w sposób świadomy, zwiększając swoje szanse na skuteczną obronę w ewentualnym postępowaniu karnym.
Czym jest zatrzymanie i w jakim celu jest stosowane?
Prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby, co do której zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a ponadto zachodzi w stosunku do niej obawa, że nie stawi się na wezwanie organu w celu przeprowadzenia z jego udziałem czynności procesowych lub będzie w inny, bezprawny sposób utrudniać postępowanie. Zatrzymanie może nastąpić również w sytuacji, gdy zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego, np. tymczasowego aresztowania. Zarządzenie prokuratora o zatrzymaniu realizuje Policja, lub, w zależności od charakteru sprawy, inne uprawnione organy, np. CBA, ABW, czy Straż Graniczna.
Jakie prawa przysługują zatrzymanemu?
Zatrzymanemu przysługuje szereg uprawnień, o których organy realizujące czynność są obowiązane niezwłocznie poinformować osobę, w stosunku do której realizowane są te czynności. Do wspomnianych uprawnień należą:
- prawo do uzyskania informacji o przyczynach zatrzymania;
- prawo do skorzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego, w tym do niezwłocznego uzyskania kontaktu z nimi oraz odbycia bezpośredniej rozmowy;
- prawo do żądania bezzwłocznego zawiadomienia osoby najbliższej lub innej wskazanej osoby o dokonanym zatrzymaniu;
- prawo do złożenia lub odmowy złożenia oświadczenia do protokołu w związku z zatrzymaniem;
- prawo do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania;
- prawo dostępu do pierwszej pomocy medycznej;
- prawo do wniesienia zażalenia do sądu na czynność zatrzymania, w celu zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości przeprowadzonych czynności.
Ile może trwać zatrzymanie?
Łączny czas zatrzymania nie może przekraczać 72 godzin i rozpoczyna swój bieg od chwili zatrzymania, precyzyjnie wskazanej w protokole zatrzymania. Wspomniany 72 – godzinny okres zatrzymania dzieli się na dwa odrębne etapy:
- 48 godzin od chwili zatrzymania – jest to czas przysługujący organom ścigania na dokonanie niezbędnych czynności z udziałem zatrzymanego, w szczególności na przedstawienie mu zarzutów, przesłuchanie w charakterze podejrzanego oraz sporządzenie wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Zatrzymanego należy jednak natychmiast zwolnić, jeżeli ustanie przyczyn zatrzymania, jak również jeżeli w ciągu wspomnianych 48 godzin nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania;
- 24 godziny od przekazania do dyspozycji sadu – jest to czas przeznaczony na organizację oraz przeprowadzenie posiedzenia aresztowego w celu rozpoznania wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Zatrzymany podlega zwolnieniu, jeżeli w omawianym okresie nie zostanie doręczone mu postanowienie sądu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.
Zatrzymanie połączone z przeszukaniem
Niejednokrotnie przy okazji zatrzymania osoby dochodzi również do przeszukania zajmowanych przez nią pomieszczeń (w tym mieszkania i biura) oraz pojazdów, w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym. W sprawach karnych o charakterze gospodarczym, z uwagi na ich specyfikę, organy ścigania są zainteresowane przede wszystkim zatrzymaniem związanej z postępowaniem dokumentacji (zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej), komputerów, tabletów, telefonów oraz informatycznych nośników danych, w tym twardych dysków, czy pamięci USB. Zatrzymaniu mogą podlegać ponadto odnalezione w wyniku przeszukania inne rzeczy ruchome, w tym pieniądze, biżuteria, zegarki oraz inne kosztowności, które mogą zostać zajęte w celu zabezpieczenia wykonania ewentualnych przyszłych orzeczeń sądu, związanych z obowiązkiem świadczenia majątkowego (np. grzywna, obowiązek naprawienia szkody pokrzywdzonemu, świadczenie pieniężne)
Co do zasady, przeszukania pomieszczeń zamieszkałych można dokonywać w godzinach od godz. 6:00 do 22:00. W wypadkach niecierpiących zwłoki, czynności te mogą być podejmowane w porze nocnej (od godz. 22:00 do 6:00). Przeszukanie rozpoczyna się co do zasady od okazania postanowienia prokuratora osobie, u której dokonywane jest przeszukanie oraz od wezwania do dobrowolnego wydania żądanych rzeczy. Z przeszukania oraz zatrzymania rzeczy sporządza się protokół, który powinien zawierać dokładny spis i opis zatrzymanych przedmiotów.
Na postanowienie dotyczące przeszukania oraz zatrzymania rzeczy przysługuje zażalenie osobom, których prawa zostały tymi czynnościami naruszone. Może ono zostać wniesione do sądu w terminie 7 dni od daty przeprowadzenia czynności.
adw. Kamil Statuch
Przeczytaj również nasz artykuł o tym jak zachować się gdy zostaniesz zatrzymany http://stocki.flamingweb.pl/co-zrobic-gdy-zostaniesz-zatrzymany-praktyczne-wskazowki/
